Rozpoczynając swoją przygodę z obserwacją nieba, należy przede wszystkim zaopatrzyć się w odpowiedni sprzęt. Jaki teleskop będzie najlepszy, byśmy mogli swobodnie delektować się pięknem gwieździstego nieboskłonu? Na co zwrócić uwagę, zanim zdecydujemy się na zakup oraz co warto wiedzieć o samych teleskopach? Na te pytania odpowiemy w naszym poradniku.
Rozpoczynając swoją przygodę z obserwacją nieba, należy przede wszystkim zaopatrzyć się w odpowiedni sprzęt. Jaki teleskop będzie najlepszy, byśmy mogli swobodnie delektować się pięknem gwieździstego nieboskłonu? Na co zwrócić uwagę, zanim zdecydujemy się na zakup oraz co warto wiedzieć o samych teleskopach? Na te pytania odpowiemy w naszym poradniku.
Rodzaje teleskopów
Zacznijmy od podziału teleskopów. Wśród nich istnieją bowiem dwie grupy, uznawane za podstawowe. Pierwsza z nich to reflektory, zaś drugą są refraktory. Różnią się one od siebie szczegółami konstrukcji, zasadą działania, jak i zastosowaniem. Dlatego też wiedza na temat rodzajów teleskopów to zdecydowanie najbardziej elementarna sprawa dla osoby stojącej przed perspektywą zakupu takiego sprzętu.
Istnieje jeszcze trzecia grupa – teleskopy katadioptryczne, które łączą w sobie cechy refraktorów i reflektorów.
Teleskopy soczewkowe – refraktory
Teleskopy soczewkowe, czyli refraktory dysponują układem soczewek, w tym ogniskującą, która zmieniając kierunek światła przenikającego przez nią, skupia je w skoncentrowaną wiązkę i przesyła na soczewkę, przez którą patrzy obserwator (okular). Można więc powiedzieć, że zasada działania oraz konstrukcja są bliźniaczo podobne do rozwiązań typowych dla lunet. I nawet ich wzorem, teleskopy te mają kształt tuby.
Do zalet refraktorów zaliczyć można dobrą rozdzielczość, a także wysoki kontrast i jasność obrazu. Wadami zaś są duży ciężar większych teleskopów (co wynika z faktu wyposażenia w cięższe soczewki), a także tzw. aberracje chromatyczne i sferyczne (te pierwsze polegają na rozszczepieniu światła i przekłamaniu obrazu, te drugie zaś powodują, że światło skupia się w więcej niż jednym punkcie). Zarówno aberracje chromatyczne, jak i sferyczne można skorygować, używając układów soczewek achromatycznych, apochromatycznych bądź też asferycznych.
Teleskopy zwierciadlane – reflektory
Kolejnym rodzajem są reflektory, czyli teleskopy zwierciadlane. W ich przypadku wyróżnić możemy dwie najpopularniejsze konstrukcje – Cassegrina i Newtona. W przypadku konstrukcji Newtona, na dnie tubusu umieszczone jest zakrzywione zwierciadło skupiające światło i odbijające je do płaskiego zwierciadła umiejscowionego bliżej wylotu. Z tego zwierciadła światło trafia do okularu i dostarcza obraz oku obserwatora.
Konstrukcja Cassegrina charakteryzuje się natomiast wypukłym zwierciadłem i okularem znajdującym się z tyłu konstrukcji (jak w refraktorach). Teleskopy tego typu rozpoznamy więc po tym, że zwierciadło znajdujące się w obiektywie będzie miało otwór na swoim środku. Sprzęt obserwacyjny w konstrukcji Cassegrina oferuje zmniejszoną jasność obrazu, dzięki czemu teleskopy te świetnie nadają się do przeprowadzania obserwacji Słońca lub Księżyca.
Reflektory oparte na konstrukcji Newtona są zdecydowanie prostsze pod względem budowy niż te oparte na zasadach Cassegrina. Są jednak od nich większe. Dzięki swoim cechom, jakie mają rzeczone teleskopy, możliwe jest uzyskanie dużej jasności obrazu. Sprawdzają się więc podczas obserwacji ciemnych obiektów.
Nie należy jednak zapominać o wadach teleskopów zwierciadlanych. Największą z nich jest koma, będąca rodzajem aberracji sferycznej. Pod jej wpływem obserwowany obiekt widziany jest jako zarys litery V lub przecinka. Wadę tę można zniwelować soczewkami sferycznymi. I tak właśnie przechodzimy do trzeciego rodzaju teleskopów.
 Teleskop Newtona – Ø76 mm |  Teleskop Newtona – Ø76 mm |  Teleskop Newtona – Ø114 mm | |
| Luneta celownicza | 5×24 | 5×24 | 5×24 |
| Długość ogniskowej | 700 mm | 900 mm | 1000 mm |
| Rodzaj teleskopu | Zwierciadlany Newtona | Zwierciadlany Newtona | Zwierciadlany Newtona |
| Średnica lustra | 76 mm | 76 mm | 114 mm |
| Współczynnik przysłony | 76 mm | 76 mm | 114 mm |
| Zdolność rozdzielcza | 9 | 12,8 | 4,4 |
| Zdolność gromadzenia światła | 60 | 76 | 114 |
| Maksymalne użyteczne powiększenie | 120 | 152 | 228 |
| Zakres wysokości statywu | 755-1190 mm | 770-1300 mm | 900-1390 mm |
Teleskopy hybrydowe – katadioptryczne
Teleskopy katadioptryczne dysponują zarówno soczewkami, jak i zwierciadłami. W efekcie skrócona zostaje droga światła, którą ma ono do przebycia we wnętrzu tuby i podczas której jest korygowane. Dzięki temu obraz widziany dla oka obserwatora pozbawiony jest wszelkich aberracji, w tym również komy, pozwalając przy tym zachować duże pole widzenia.
Teleskopy hybrydowe charakteryzują się dużą wielozadaniowością i funkcjonalnością. Stoi za tym ich konstrukcja złożona zarówno ze zwierciadeł, jak i soczewek. Użycie tych dwóch rodzajów płaszczyzn optycznych jest najnowszą techniką budowy teleskopów. Oczywiście, idzie to w parze z ceną. Teleskopy katadioptryczne są bowiem droższe niż dwa poprzednie rodzaje.
Czym się kierować przy wyborze teleskopu
Jeśli zastanawiasz się, jaki teleskop dobrać do swoich oczekiwań, przed decyzją wyboru sprzętu przed zakupem dokonaj kilku bardzo istotnych analiz. Teleskopy mogą charakteryzować się nie tylko określonym dla siebie rozmiarem czy też budową. Przeglądając rozmaite oferty, znajdziemy modele o określonym przeznaczeniu. Nie są więc to produkty uniwersalne i trzeba je dobrze dostosować do preferencji użytkownika.
Na początek należy więc określić, kto będzie obserwatorem. W tym względzie znaczenie może mieć zarówno stopień zaawansowania osoby używającej sprzętu, jak i wiek. Inaczej bowiem wyglądają teleskopy dla dzieci, inaczej zaś dla dorosłych. Te stworzone z myślą o nowicjuszach powinny charakteryzować się znacznie bardziej intuicyjną obsługą, przy jak najlepszej jakości obrazu. Z teleskopów o bardziej skomplikowanych konstrukcjach optycznych, skorzystają osoby zaawansowane w temacie obserwacji nieba.
W następnej kolejności warto mieć ustalone cele obserwacji. Oprócz podziwiania gwiazd na nocnym niebie możemy mieć przecież ochotę oglądać również naziemne krajobrazy. Jest to o tyle istotne, że sprzęt pozwalający na obserwację nie tylko nieba, skonstruowany jest zupełnie inaczej, wyposażony w inne funkcje i dysponuje odmiennymi parametrami. Z identycznych przyczyn warto też określić, czy planuje się podziwiać Księżyc oraz Słońce.
Teleskop refraktor – 900 mm – apertura Ø60 mm
- Widoczność – apertura o średnicy 60 mm, ogniskowa o długości 900 mm i światłosiła f/15
- Wszechstronność – uniwersalna soczewka refraktora
- Wygoda – kąt ustawienia lustra diagonalnego: 90°
- Akcesoria – standardowe okulary Ø1,25
- Stabilność – aluminiowy statyw z drążkiem do powolnego i bardzo dokładnego regulowania pozycji teleskopu w pionie
Kolejną sprawą jest miejsce obserwacji. Na obszarach miejskich, gdzie teren obfituje w światła naziemne, najlepszym rozwiązaniem będą refraktory. To one oferują bowiem największy kontrast obrazu. Dobrej jakości teleskop tego typu, o średnicy obiektywu 100 mm, pozwala na swobodną obserwację Księżyca. Zupełnie inne wymogi spełniać powinien teleskop, którego używać będziemy poza miastem.
Biorąc pod uwagę wszystkie powyższe kwestie wyboru, czas przejść do ostatniej, która w zasadzie z nich wynika. Chodzi tu o mobilność. Jeśli teleskop ma być duży i ciężki, to z pewnością nie powinien być przeznaczony dla młodszych pasjonatów astronomii. Taki też sprzęt będzie kłopotliwy w przypadku, gdy zamierzamy go często przenosić, zmieniając tym samym miejsca obserwacji lub prowadząc je w plenerze.
Jakie są najważniejsze parametry teleskopów?
Stojąc przed decyzją, jaki teleskop kupić, bezwzględnie należy posiąść wiedzę na temat najważniejszych parametrów określających taki sprzęt. Jest ich dokładnie sześć i to na ich podstawie, lecz przy odpowiedniej wiedzy, można określić jego funkcjonalność, a tym samym fakt, czy spełnia ona nasze wymogi, czy też może wręcz przeciwnie.
Dwa pierwsze parametry to średnica obiektywu/lustra i ogniskowa obiektywu/lustra. Im większa jest średnica, tym uzyskany podczas obserwacji obraz jest wyraźniejszy i jaśniejszy. Dzieje się tak, gdyż im większa jest średnica, tym więcej światła jest w stanie pobrać. Parametr ogniskowej wskazuje natomiast, ile wynosi odległość od soczewki lub zwierciadła do punktu skupienia obrazu. Ma on również wpływ na długość teleskopu.
Kolejnymi parametrami są ogniskowa okularu i średnica wyciągu. Okular to element, przez który patrzy obserwujący (obraz może być skierowany przez zwierciadło bądź soczewkę). Parametr ogniskowej okularu odpowiada za powiększenie obrazu i pole widzenia. Im ogniskowa jest mniejsza, tym bliższy i bardziej zawężony obraz możemy zobaczyć. Jeśli zaś chodzi o średnicę wyciągu, to ma ona znaczenie w przypadku doboru wymiennych okularów lub innych akcesoriów.
Piątym parametrem jest powiększenie. Jego wartość stanowi iloczyn ogniskowych obiektywu i okularu. Za proporcje odpowiednie uznaje się nie więcej niż dwukrotność średnicy. Zbyt duże powiększenie będzie przyczyną słabej jakości obrazu i jego zbytniej jasności.
Ostatnim parametrem, o którym warto wiedzieć, zanim podejmiemy decyzję, jaki teleskop kupić, jest odpowiedni szukacz. Ta mała lunetka pełni funkcję celownika pozwalającego wstępnie namierzyć punkt, lub obszar obserwacji. Jest to dodatek, który znacząco ułatwia obsługę teleskopu, warto zatem upewnić się, że takowy szukacz znajduje się na wyposażeniu. Jeśli chodzi o przybliżenie, to szukacze mogą mieć zakres <12×.
Jaki teleskop wybrać – podsumowanie
Stając przed wyborem teleskopu, musimy wziąć pod uwagę kilka zasadniczych kwestii związanych nie tylko z rodzajem konstrukcji i parametrami sprzętu, ale i też dotyczących tego kto, w jaki sposób i gdzie będzie prowadził obserwacje. Nie bez znaczenia są w tym przypadku zarówno wielkość oraz waga, jak i możliwość widzenia podczas określonych warunków (np. natężenie oświetlenia zewnętrznego).
Osobom dopiero zaczynającą swoją przygodę z teleskopami zaleca się wybór prostych modeli. Z tą uwagą jednak, aby przy wyborze kierowali się wiedzą na temat parametrów.
Udostępnij