Chęć dokładnego zobaczenia obiektów bardzo oddalonych towarzyszy człowiekowi od zarania dziejów. To właśnie ona była motywacją do stworzenia m.in. lornetek. Dziś sprzęty te są dostępne w tak wielu wariantach, że trudno zdecydować, jaka lornetka będzie najlepsza. Z chęcią pomożemy Ci w wyborze. W tym artykule poznasz najważniejsze parametry oraz funkcje, które powinna mieć dobra lornetka.
Chęć dokładnego zobaczenia obiektów bardzo oddalonych towarzyszy człowiekowi od zarania dziejów. To właśnie ona była motywacją do stworzenia m.in. lornetek. Dziś sprzęty te są dostępne w tak wielu wariantach, że trudno zdecydować, jaka lornetka będzie najlepsza. Z chęcią pomożemy Ci w wyborze. W tym artykule poznasz najważniejsze parametry oraz funkcje, które powinna mieć dobra lornetka.
Rodzaje lornetek – porro i dachowe
Zastanawiając się nad tym, jaka lornetka będzie warta Twojej uwagi, powinieneś poznać różne rodzaje tego sprzętu optycznego. Najpopularniejszy podział opiera się na ułożeniu i konstrukcji pryzmatów znajdujących się w obudowie. Pod tym względem wyróżniamy lornetki typu porro i dachowego.
Lornetki typu porro – charakterystyka
Lornetki typu porro można łatwo rozpoznać po tym, że środki okularów nie znajdują się w linii prostej ze środkami obiektywów. Wynika to z układu pryzmatów, które są przesunięte względem siebie. Takie ułożenie oraz właściwe nachylenie elementów pozwala uzyskać odpowiednie odbicie światła bez konieczności zastosowania powłoki lustrzanej. Nazywane jest to zjawiskiem całkowitego odbicia wewnętrznego.
Warto zaznaczyć, że takie odbicie w lornetkach porro prawie wcale nie powoduje strat światła, co zapewnia obraz o jasności i kontraście bardzo zbliżonym do naturalnego. Dodatkowo w związku z tym, że środki obiektywów są przesunięte względem środków okularów osiągnięto większą stereoskopowość widzenia. Dzięki temu obraz wydaje się bardziej trójwymiarowy niż w lornetkach dachowych.
Do wad opisywanego typu wiele osób zalicza duży rozmiar. W porównaniu z modelami dachowymi o podobnych parametrach lornetki porro są znacznie szersze, a jednocześnie cięższe. Utrudnia to stabilne trzymanie ich jedną ręką.
Kolejny minus wynika z zastosowania zewnętrznego systemu ogniskującego. Sprawia on, że sprzęty te tracą na szczelności, a także są bardziej podatne na uszkodzenia mechaniczne. Rozwiązaniem tego problemu jest zastąpienie centralnego systemu ogniskującego indywidualną regulacją każdego z okularów. Zmniejsza to jednak wygodę użytkowania.
Lornetki typu dachowego – charakterystyka
Lornetki typu dachowego w porównaniu z wcześniej opisywanymi są znacznie mniejsze i lżejsze. Nie posiadają też zewnętrznego systemu ogniskującego, co przekłada się na większą odporność na czynniki zewnętrzne i uszkodzenia. Dzięki temu świetnie nadają się dla osób, które dużo podróżują, myśliwych, ornitologów, a nawet żołnierzy.
Kompaktowe rozmiary osiągnięto za sprawą ustawienia okularów i obiektywów w jednej linii. Jest to możliwe ze względu na ułożenie pryzmatów w układzie dachowym. Niestety ma to również swoje wady. Przede wszystkim elementy te muszą być pokryte wysokiej jakości powłoką odbijającą. Przeważnie stosuje się powierzchnię na bazie aluminium, która powoduje 10% stratę światła, a tym samym obraz wydaje się ciemniejszym niż normalnie. Lepsze efekty zapewnia droższa powłoka dielektryczna.
Ponadto w lornetkach typu dachowego dochodzi do przesunięcia fazowego mającego negatywny wpływ na rozdzielczość i kontrastowość obserwowanego obiektu. Wynika ono z faktu, że wiązka światła jest rozszczepiana na dwie o różnej długości. Są one następnie ponownie łączone na wyjściu, ale jedna z nich dociera nieco później, co skutkuje powstaniem przesunięcia. Aby tego uniknąć, stosuje się powłoki korygujące fazowanie, które są bardzo kosztowne.
Szukając informacji na temat dobrych lornetek dachowych, z pewnością spotkasz się z opinią, że są one droższe niż modele porro o podobnych parametrach. Jest to związane ze wspominanymi wyżej powłokami poprawiającymi jakość obrazu, a także z trudnością produkcji tych sprzętów spowodowaną koniecznością bardzo precyzyjnego zamocowania pryzmatów.
Parametry lornetek – na co zwrócić uwagę?
To, jaka lornetka w końcu wyląduje w Twoich rękach, w dużej mierze zależy od jej parametrów. To one zadecydują czy będziesz w stanie obserwować ptaki o świcie, nocne niebo, czy górskie widoki. Na co więc powinieneś zwrócić uwagę?
Oznaczenie na lornetkach – 7×45, 10×50 itd. Co oznaczają?
Oznaczenia lornetki to pierwsza rzecz, jaka rzuca się w oczy podczas szukania produktu dla siebie. Niewiele osób jednak wie, z czym są związane.
Pierwsza wartość informuje o krotności powiększenia, czyli o tym, ile razy większy będzie obiekt obserwowany przez lornetkę w stosunku do jego rozmiarów widzianych w rzeczywistości z tej samej odległości. Możesz natknąć się na modele z oznaczeniami w stylu „10-22×50”. Myślnik pomiędzy to znak, że dany produkt ma możliwość zmiany powiększenia, a podane wartości to zakres regulacji.
Liczby za „x” odnoszą się do średnicy obiektywów i są wyrażane w milimetrach. Dla przykładu jeśli oznaczenia lornetki pokazują 7×45, to posiada ona obiektywy o średnicy 45 mm. Więcej na temat powiększenia, obiektywów oraz relacji między nimi dowiesz się z dalszej części artykułu
Powiększenie w lornetkach
Jak już wspominaliśmy, powiększenie pozwala dokładnie zobaczyć obiekt, który normalnie jest oddalony i wydaje się znacznie mniejszy. Teoretycznie im większa jest ta wartość, tym lepiej rozpoznajemy detale z danej odległości. Mogłoby się wydawać, że duże powiększenie jest czymś pożądanym przy wyborze sprzętu dla siebie. Nic bardziej mylnego.
Im większa jest ta wartość, tym bardziej odczuwalny wpływ drgań podczas obserwacji. Prowadzi to do zmęczenia oczu, a w konsekwencji ich bólu. Zmniejsza się też rozdzielczość obrazu. Drgania powstają w wyniku trzymania lornetki w rękach. Przy bardziej wrażliwych sprzętach coś tak ledwo wyczuwalnego jak puls czy oddech może powodować, że nie będziesz mógł się stabilnie ustawić. Dlatego, jeśli zamierzasz trzymać lornetkę w rękach, lepiej wybrać modele z 7-12-krotnym zoomem. Dla większych wartości dobrze jest zaopatrzyć się w specjalny statyw.
Powiększenie ma również wpływ na głębię ostrości, czyli odległość, od której obraz będzie ostry bez konieczności dalszej regulacji. Większy zoom powoduje, że punkt ten znajduje się dalej np. przy powiększeniu 7x będzie się zaczynać od 50 m, a dla 12x – 150 m. Duży wpływ ma jednak akomodacja oczu użytkownika.
Średnice obiektywów
Wielkość obiektywów w dużej mierze zależy od krotności powiększenia. Oba te aspekty są powiązane z jasnością widocznego obrazu. Maleje ona bowiem o kwadrat zooma, a jednocześnie rośnie z kwadratem średnic obiektywu. Wniosek jest zatem prosty. Dla uzyskania widoku o jasności podobnej, jak w rzeczywistości, krotność powiększenia powinna być rekompensowana wielkością obiektywów.
Stosunek ten określa się na podstawie średnicy naszych źrenic, która zmienia się w zależności od intensywności światła. Przeważnie ich minimalna wielkość to Ø2,5 mm przy ostrym świetle, a maksymalna Ø7 mm w bezksiężycową noc. Po co nam ta informacja? Otóż do tych wielkości należy dopasować krążek obrazowy w okularach nazywany też źrenicą wyjściową. Oczywiście nasze oczy zmieniają się w zależności od warunków, dlatego zastanawiając się nad tym, jaką lornetkę wybrać, powinieneś już mieć określony konkretny cel, a przede wszystkim porę użytkowania. Dzięki temu będziesz wiedział, czy kupić sprzęt do obserwacji ptaków za dnia, czy nieba nocą.
Wspomnianą wielkość źrenicy wyjściowej w lornetkach oblicza się przez podzielenie średnicy obiektywu przez powiększenie. Przykładowo weźmy na tapet model z oznaczeniem 10×25. Z tego co już wiesz, wynika, że krążek obrazowy ma 2,5 mm, czyli tyle ile źrenica oka przy dużym oświetleniu. Jeżeli więc szukasz dziennej lornetki z 10-krotnym zoomem, to powinna ona mieć obiektywy o średnicy 25-32 mm.
Oczywiście przy tych obliczeniach należy wziąć poprawkę na kilka czynników zewnętrznych. Głównie na to, że nie zawsze będziesz obserwować ptaki czy widoki w pełnym słońcu. Duże zachmurzenie, cień, a także wschód i zachód słońca powodują, że nasze źrenice będą większe niż wspomniane 2,5 mm. To samo tyczy się nocy. Średnicę 7 mm osiągniemy wyłącznie w bezksiężycową noc, z dala od sztucznego oświetlenia i z zachmurzonym niebem, na którym nie ma gwiazd. Dlatego należy mieć to na uwadze przy wyborze lornetki o odpowiedniej średnicy.
Pryzmaty BaK4 i BK7
Pryzmaty stanowią jeden z najważniejszych elementów konstrukcji lornetek. Załamują one światło docierające do naszych oczu w taki sposób, żebyśmy mogli dostrzec oddalony obiekt. W większości współczesnych lornetkach wykorzystuje się pryzmaty BaK4 lub BK7.
Pierwszy z nich jest wykonany ze specjalnego szkła nazywanego kronem borowym. Stosowany jest do modeli z wyższej półki. Pryzmaty BaK4 wyróżniają się bowiem wysokim współczynnikiem załamania światła i stosunkowo niskim kątem krytycznym. Dzięki czemu cechują się niewielką stratą światła spowodowaną odbiciem wewnętrznym, a także lepiej je przepuszczają. Pryzmaty BK7 mają nieco gorsze parametry od BaK4. Przez to są one stosowane w tanich lornetkach.
Jeżeli chcesz sprawdzić, z którym rodzajem masz do czynienia, wystarczy spojrzeć w obiektywy z pewnej odległości. Zobaczysz wówczas czy źrenica wyjściowa jest kwadratowa, czy okrągła. Pierwszy kształt będzie świadczyć o zastosowaniu BK7, a drugi – BaK4.
Elementy i cechy lornetek, o których warto pamiętać przed zakupem
Poza odpowiednimi parametrami dobra lornetka powinna posiadać też dodatkowe elementy, które podnoszą jej skuteczność oraz trwałość. Nie każda jednak je posiada, dlatego przed ostatecznym wyborem warto sprawdzić, co jeszcze zawiera Twoja przyszła lornetka.
Powłoki antyrefleksyjne
Jednym z praktyczniejszych elementów są powłoki antyrefleksyjne pokrywające szkła. Dlaczego warto wybrać lornetkę, w której je zastosowano? Ponieważ pozwalają dostrzec więcej i z lepszym odwzorowaniem kolorów.
Soczewki pozbawione jakichkolwiek warstw pochłaniają do 10% światła, które przez nie przechodzi. Biorąc pod uwagę fakt, że większość lornetek ma co najmniej 5 takich elementów w tubusie, obraz zostaje zaciemniony o połowę.
Powłoki antyrefleksyjne mają za zadanie zapobiec odbijaniu się światła i ułatwić promieniom swobodne przedostanie się do naszych oczu. Wykonuje się je z substancji chemicznych np. fluorku magnezu lub dwutlenku tytanu. Ważne jest wykonanie powłok, ponieważ w niektórych lornetkach mogą one nie przepuszczać światła o konkretnej barwie, np. zielonej. Przez to obserwowany obraz będzie bardziej czerwony niż naprawdę.
Lornetki wodoodporne
Mogłoby się wydawać, że lornetki wodoodporne będą przydatne jedynie dla żeglarzy, marynarzy czy podróżników i myśliwych obserwujących zwierzęta podczas ulew. Prawda jest taka, że tego typu modele to doskonały wybór dla każdego, który zastanawia się nad tym, jaką lornetkę kupić.
Odpowiednia szczelność chroni bowiem nie tylko przed wodą w stanie płynnym, ale i gazowym, która też stanowi zagrożenie dla sprzętu. Para wodna może bowiem dostać się do wnętrza tubusu i w wyniku działania temperatur oraz ciśnienia będzie ona na przemian skraplać się i parować. Drobne kropelki osadzające się na szklanych elementach skutecznie ograniczają widoczność.
Poza wodoodpornością powinieneś też sprawdzić, czy do lornetki nie dostaną się też różne pyły. Dotyczy to zarówno piasku, jak i drobnych pyłków roślin, kurzu i mikroorganizmów unoszących się w powietrzu. Duże zagrożenie stanowią grzyby. Wilgotne i zamknięte środowisko wewnątrz tubusu to idealne miejsce na rozwój grzybni. Nie tylko ograniczy ona widoczność, ale może też uszkodzić powłoki, a niektóre gatunki mogą nawet naruszyć soczewki i pryzmaty!
Lornetki wodoodporne są wyposażone w wysokiej jakości uszczelnienie zapobiegające przedostawaniu się wilgoci i pyłów do środka. Wypełnia się je też obojętnym gazem np. azotem, aby zapobiec wewnętrznemu parowaniu szkieł. Istotna jest też konstrukcja i montaż sprzętu.
Jeśli szukasz lornetki wodoodpornej, powinieneś wybrać model typu dachowego. Jego jednolita budowa jest bardziej szczelna niż lornetki porro, w których zastosowano zewnętrzny element ogniskowy. Jest on bowiem słabym ogniwem konstrukcji ograniczającym osiągnięcie odpowiedniej szczelności.
Przydatne akcesoria dla lornetek
Gdy już zdecydowałeś, jaka lornetka będzie najlepsza dla Ciebie, możesz przystąpić do zakupu praktycznych akcesoriów. Część z nich zwykle dołącza się do zamawianego sprzętu optycznego, ale jest też szereg dodatkowych produktów, które możesz kupić osobno. Do najpopularniejszych akcesoriów do lornetek należą:
- Zaślepki przednie i tylne – stanowią one zwykle stały element zestawu. Ich zadaniem jest ochrona obiektywów i okularów, kiedy nie korzystasz z lornetki. Obecnie stosuje się zaślepki, które są przyczepione sznurkiem do obudowy, dzięki czemu nie trzeba ich chować do kieszeni.
- Futerał – to kolejny częsty element zestawu. Pozwala na schowanie zarówno lornetki, jak i pozostałych akcesoriów. Zwykle jest wyposażony w pasek do zawieszenia na szyję lub zaczepy, przez które można poprowadzić pasek od spodni.
- Paski – w zależności od wybranego modelu możesz dodatkowo dostać jeden lub dwa paski. Jeden z nich zaczepisz bezpośrednio do lornetki, dzięki czemu będziesz mógł ją nosić na szyi. Drugi jest przeznaczony do futerału.
- Muszle oczne – część lornetek ma możliwość wymiany muszli ocznych umieszczanych przy okularach. Dzięki temu możesz założyć nowe, gdy stare się zniszczą lub wybrać wyprofilowany kształt poprawiający komfort użytkowania.
- Zestaw czyszczący – do konserwacji lornetki warto zastosować specjalne produkty. W tym celu wykorzystuje się ściereczki do szkieł, pędzelki oraz przeznaczone do tego preparaty. Możesz też spotkać się ze sprężonym powietrze w sprayu do odkurzania sprzętu.
- Statywy – wspomnieliśmy wcześniej, że lornetki o powiększeniu większym niż 12x powinno się umieszczać na statywach w celu zapewnienia stabilności. Warto przy tym sprawdzić, jaki jest jego zakres regulacji wysokości oraz kąta odchylenia głowicy.
- Adapter do statywu – zdarza się, że kupiony przez ciebie model lornetki nie będzie miał wejścia pasującego do posiadanego przez Ciebie statywu. Ratunkiem będą adaptery, które to umożliwią.
Przechowywanie i konserwacja lornetki
Jeżeli chcesz, aby Twoja lornetka służyła Ci przez długie lata, musisz pamiętać o jej odpowiedniej konserwacji oraz przechowywaniu. Dzięki temu ochronisz ją przed uszkodzeniami oraz czynnikami mogącymi ograniczyć widoczność.
Czyszczenie sprzętu powinno zaczynać się od obiektywów i okularów. Do usuwania zanieczyszczeń wykorzystuj przeznaczone do tego miękkie ściereczki, pędzelki oraz profesjonalne płyny. Pod żadnym pozorem nie stosuj wody! Po odparowaniu pozostawi ona trudne do usunięcia plamy. Do odkurzania najlepiej użyć sprężonego powietrza. Pamiętaj jednak, aby było suche i odtłuszczone.
Przechowując lornetkę, zawsze nakładaj zaślepki na okulary i obiektywy. Ochronisz je dzięki temu przed zarysowaniami. Jeśli akurat nie korzystasz ze sprzętu, umieść go w futerale, zwłaszcza jeśli istnieje ryzyko, że zostanie zamoczony.
Jaka lornetka będzie najlepsza – podsumowanie
Wybór dobrej lornetki zależy od wielu czynników, takich jak odpowiednie parametry, obecność powłok antyrefleksyjnych, wodoodporność czy rodzaj dołączonych akcesoriów. Mamy nadzieję, że po przeczytaniu naszego artykułu będziesz wiedział, na co zwrócić uwagę przy zakupie. Biorąc pod uwagę fakt, że na rynku znajdziesz różne rodzaje lornetek myśliwskich, do obserwacji ptaków, astronomicznych i nie tylko, powinieneś dokładnie przemyśleć swój zakup.
Szukasz też innych sprzętów optycznych do realizacji Twoich pasji? Przeczytaj nasz kolejny wpis o tym, jaki teleskop wybrać.
Udostępnij