Rodzaje wierteł, ich budowa oraz zastosowanie w praktyce

Wiertło to podstawowe narzędzie w rękach każdego technika: stolarza, dekarza, montera, mechanika czy budowlańca. Służy do wykonywania otworów przy użyciu wiertarki (lub innej obrabiarki) wyposażonej w napęd obrotowy. W naszym artykule poznasz rodzaje wierteł i ich przeznaczenie. Dowiesz się także, z jakimi sprzętami najefektywniej je wykorzystasz. 

Udostępnij

Autor Alicja Woźniak
29 kwietnia, 2021

Wiertło to podstawowe narzędzie w rękach każdego technika: stolarza, dekarza, montera, mechanika czy budowlańca. Służy do wykonywania otworów przy użyciu wiertarki (lub innej obrabiarki) wyposażonej w napęd obrotowy. W naszym artykule poznasz rodzaje wierteł i ich przeznaczenie. Dowiesz się także, z jakimi sprzętami najefektywniej je wykorzystasz. 

Budowa wiertła – podział

Podstawowe rodzje wierteł różnią się kształtem i cechami konstrukcyjnymi, co wpływa na ich wydajność i przeznaczenie. Wśród najbardziej rozpowszechnionych typów znajdują się wiertła spiralne, płaskie oraz kręte, każde z nich zaprojektowane do specyficznych zastosowań i rodzajów materiałów.

Wiertła spiralne

Są to najczęściej używane wiertła, charakteryzujące się spiralnym rowkiem, który umożliwia odprowadzanie wiórów z otworu podczas wiercenia. Idealne do precyzyjnych prac w drewnie, metalu i tworzywach sztucznych, oferują one dobrą kontrolę i wydajność cięcia. Spiralne rowki pomagają również w chłodzeniu wiertła, co jest kluczowe przy dłuższym wierceniu w twardych materiałach.

Wiertła płaskie

Specjalizują się w pracy z drewnem, pozwalając na wiercenie dużych, płaskich otworów. Ich charakterystyczną cechą jest szeroka, płaska końcówka z dwoma ostrzami cięcia. Wiertła płaskie są idealne do szybkiego wiercenia dużych otworów, ale nie oferują takiej precyzji jak wiertła spiralne.

Wiertła kręte

Mają podobną do spiralnych budowę, ale zazwyczaj są grubsze i mają szersze rowki. Są zaprojektowane do wiercenia głębokich i szerokich otworów, szczególnie w drewnie. Ich kręta budowa pozwala na efektywne usuwanie wiórów, co jest istotne przy wierceniu w miękkich materiałach.

Z pewnością z tymi rodzajami wierteł spotkał się każdy, kto zajmował się urządzaniem warsztatu majsterkowicza. Doceniają je jednak nie tylko amatorzy, ale również profesjonaliści, którzy na co dzień obrabiają np. beton, metal czy drewno. W kolejnych częściach artykułu omówimy wiertła do tych właśnie trzech materiałów.  

Bardzo wydajne urządzenia na wynos.

MAŁA GASTRONOMIA

Kup teraz

Rodzaje wierteł – podział ze względu na przeznaczenie materiałowe

Podział najpowszechniejszych typów wierteł obejmuje poniższe wiertła:  

• do metalu z ostrzem stalowym 
• do drewna 
• do betonu, z ostrzem z węglików (tzw. „widiowe”) 
• uniwersalne do metalu lub betonu z ostrzem z węglików 
• do blach 
• do tworzyw sztucznych
• uniwersalne (do metalu, drewna, tworzyw) 

Wiertła do betonu 

Decydując się na obróbkę jakiegokolwiek materiału, zawsze należy mieć na uwadze jego właściwości. Doskonałym tego przykładem jest beton, ponieważ jego twardość wymaga wiertła o szczególnie dużej wytrzymałości. Np. do miękkiego drewna zostałoby w tym przypadku zniszczone. Z tego powodu różne rodzaje wierteł do betonu produkuje się przeważnie z mieszaniny węglików wolframu, tytanu lub kobaltu. 

Narzędziami do wiercenia w betonie są wiertarka udarowa z młotem i wiertnica diamentowa. Sprawdzają się one w takich pracach jak przewierty przy budowie budynków, mostów, wiaduktów, konstrukcji z żelbetu, a także przewierty pod różnego rodzaju instalacje: wodno-kanalizacyjne, grzewcze, elektryczne, gazowe i klimatyzacyjne.  

Wiertła do metalu 

Kolejnym materiałem o szczególnych wymaganiach jest metal. Ogólnie charakteryzuje się kowalnością i ciągliwością, co sprawia, że dobrze nadają się do różnego typu obróbki. Urządzenia przeznaczone do jego wiercenia to wiertarki magnetyczne. Silne elektromagnesy (np. o przyciąganiu 13800N) i silniki o dużej mocy zapewniają wytrzymałość sprzętu. Łączy on w sobie solidność oraz precyzję. Umożliwia pracę nawet w pionie. Idealnie sprawdza się na placach budowy i w warsztatach, a także podczas prac montażowych i konstrukcyjnych z użyciem powierzchni metalowych. 

Zastanawiasz się, jakie rodzaje wierteł są potrzebne do wiertarek magnetycznych? One również muszą spełniać surowe wymogi: być twarde i odporne na zużycie. To wyróżnia wiertła rdzeniowe, nazywane również frezami trepanacyjnymi. Wykonanie ze stali szybkotnącej HSS zapewnia im długą żywotność. Ich specjalna konstrukcja z wieloma zębami o naprzemiennej geometrii i cienkich ściankach przekłada się na znaczną wydajność pracy. Cięcie jest mocniejsze i szybsze.  

Do metalu nadają się także wiertła kręte. Powinny być one przede wszystkim odporne na złamania i również wykonane ze stali o wysokiej jakości np. HSS. Uchodzą za sprzęt uniwersalny. Nadają się do pracy z różnymi konstrukcjami stalowymi. Stanowią podstawowe akcesoria w wielu miejscach. Dlatego, jeśli planujesz założenie własnej działalności i zastanawiasz się np. jak otworzyć warsztat samochodowy, planując wydatki, musisz uwzględnić też zakup kilku rodzajów wierteł HSS.  

Wiertła do tworzyw sztucznych

Wiertła do tworzyw sztucznych, zaprojektowane do precyzyjnego wiercenia w materiałach takich jak akryl czy PVC, mają zmodyfikowany kąt ostrza i płaski profil, co zapobiega pękaniu materiału. Wykonane zazwyczaj ze stali szybkotnącej (HSS) lub węglika, są idealne do delikatnych prac, wymagających niskiej prędkości wiercenia. Są niezbędne w modelarstwie, prototypowaniu i innych zastosowaniach przemysłowych, gdzie precyzja jest kluczowa

Wiertła do blach

Wiertła do blach, wykonane zwykle ze stali szybkotnącej (HSS) lub węglika wolframu, są zaprojektowane do precyzyjnego wiercenia w metalowych arkuszach jak stal czy aluminium. Ich wąska, ostra końcówka umożliwia łatwe przebicie metalu, minimalizując ryzyko poślizgnięcia. Często pokryte powłokami jak tytan, co zwiększa ich trwałość i zmniejsza tarcie. Ważne jest stosowanie właściwej prędkości i kąta, aby uzyskać czyste otwory bez deformacji materiału, co czyni je niezastąpionymi w pracy z karoserią samochodową i metalowymi konstrukcjami.

Wiertła do drewna 

• wiertła spiralne z kolcem centrującym – najlepsze do wykonywania małych i średnich otworów, mają średnicę od 3 do 16 mm; 
• płaskie wiertła piórkowe – do wiercenia dużych otworów, nawet o średnicy 45 mm, jednak o małej precyzji; 
• wiertła kręte z gwintowanym ostrzem – do wiercenia głębokich otworów o średnicy maks. 40 mm, np. w belkach; 
• wiertła cylindryczne – często nazywane sednikami służą przede wszystkim do wykonywania płytkich nieprzelotowych otworów z płaskim dnem, np. gniazd pod zawiasy puszkowe; 
• środkowce dwuostrzowe – o podobnym przeznaczeniu do cylindrycznych (płaskie nieprzelotowe otwory) wyposażone dodatkowo w ostrza nacinające; 
• otwornice stalowe – do wiercenia otworów o dużych średnicach, nawet do 210 mm, nie tylko w drewnie, ale też materiałach drewnopochodnych i tworzywach sztucznych.  

Przedstawione powyżej rodzaje wierteł służą do rozmaitych prac z drewnem, m.in. budowania stropów, składania mebli, mocowania parapetów czy instalowania zawiasów. Są również niezastąpione w stawianiu całych konstrukcji, np. podczas budowy altany ogrodowej.  

Wiertła uniwersalne

Wiertła uniwersalne, przeznaczone do pracy z różnymi materiałami, takimi jak drewno, metal, tworzywa sztuczne czy beton, są wykonane z wytrzymałej stali szybkotnącej (HSS) lub węglika. Ich wszechstronność sprawia, że są idealne do prac remontowych, majsterkowania i projektów DIY. Chociaż wiertła uniwersalne, mogą nie być tak skuteczne jak specjalistyczne wiertła w bardziej wymagających zastosowaniach, ale są nieocenione dla tych, którzy cenią sobie elastyczność i wygodę.

Zastosowanie wierteł

Jak już wiesz, każdy materiał ze względu na swoje właściwości wymaga użycia innych wierteł. Kiedy już jesteś zdecydowany na obróbkę konkretnego tworzywa, musisz wybrać odpowiednie parametry wiertła: 

• długość – zależną od głębokości otworów; 
• szerokość – zależną od średnicy otworów; 
• system mocowania – zależny od elektronarzędzia, jakiego używasz do wiercenia. 

Po spełnieniu trzech wymienionych warunków, możesz przystąpić do precyzyjnej, bezpiecznej i wydajnej pracy. 

Narzędzia i części do wykorzystania z wiertłami

Wspomniany wyżej system mocowania jest integracyjną częścią wiertarki, do której mocuje się wiertło. Bez uprzedniego sprawdzenia może okazać się, że Twoje rodzaje wierteł nie pasują do urządzenia. Aby uniknąć takich sytuacji, należy zapoznać się z systemami mocowania wierteł. SDS stał się standardowym po wyparciu zacisku kluczykowego. Dzieli się na kilka typów: 

• SDS-plus o średnicy uchwytu 10 mm – najpowszechniejszy; 
• SDS-top o średnicy uchwytu 14 mm; 
• SDS-max o średnicy uchwytu 18 mm; 
• SDS-quick o średnicy uchwytu ok. 6,5 mm – najrzadziej spotykany. 

Należy pamiętać, że w system SDS wyposaża się nie tylko wiertarki, ale również inne elektronarzędzia do wykorzystania z wiertłami, w tym wiertarko-wkrętarki, młotowiertarki i młoty udarowe. Do SDS można dobrać nie tylko wiertła, ale również w razie konieczności przedłużki.  

Rodzaje wierteł i ich zastosowanie – podsumowanie